Μάχη των Πλαταίων (27-8-479π.Χ.)
Κατσέλης Γεώργιος-Μαθηματικός ,π.Προιστάμενος Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Βοιωτίας
Δύο χιλιάδες πεντακόσια (2500) χρόνια μετά την μεγαλειώδη και ηρωική μάχη την Θερμοπυλών (20-8-480 π.Χ.)και την καταλυτική ναυμαχία της Σαλαμίνας ( 29-9-480 π.Χ. ) η Ελληνική πολιτεία αποφάσισε με πρωτοβουλία που ανέλαβε το ίδρυμα << Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη >> σε συνεργασία με τα Υπουργεία Πολιτισμού και Εσωτερικών να τιμήσει τα δύο αυτά κοσμοϊστορικά γεγονότα με ειδικές τελετές παγκοσμίου εμβέλειας .
Στην επιτροπή που συγκροτήθηκε συμμετέχουν φορείς και προσωπικότητες αυτοδιοικητικής , εθνικής και διεθνούς δυναμικότητας . Στην επιτροπή αυτή εντάχτηκε εσχάτως και ο Δήμος Θηβαίων και θα εκπροσωπείται από τον Δήμαρχο κο Γεώργιο Αναστασίου, καθόσον η Θήβα ήταν η τρίτη ισχυρά και πλούσια πόλη – κράτος της αρχαιότητας και συμμετείχε στη μάχη των Θερμοπυλών με 400 πολίτες- πολεμιστές .
Για έντεκα (11) περίπου χρόνια συνεχών πολεμικών αναμετρήσεων και συγκρούσεων ( από 490 έως 479 π.Χ.) οι Ελληνικές πόλεις – κράτη , παρά τις αντιθετικές , ανταγωνιστικές , συγκρουσιακές και εμφύλιες διαμάχες των , κατόρθωσαν με ηρωικές θυσίες να αποτρέψουν τις βάρβαρες επεκτατικές τάσεις των εξ ανατολών Περσών και των εκ δυσμών επιδρομέων Καρχηδονίων στη Σικελία και Κάτω Ιταλία .
Στο άρθρο μου στις 23 Νοεμβρίου 2019 με τίτλο << Μάχη των Θερμοπυλών ( 20-8-480 π.Χ.), Σπάρτη – Θεσπιές – Θήβα και άλλες συμμετέχουσες πόλεις – κράτη της Ελλάδας >> (Δείτε ΕΔΩ), είχα αναφερθεί στις μεγάλες μάχες και ναυμαχίες του Ελληνισμού. Αυτές για λόγους ιστορικής χρονολογικής δεοντολογίας θα επαναλάβω και εδώ συντομογραφικά προσθέτοντας δύο ακόμα σημαντικές .
Αυτές ήταν :
1. Μάχη του Μαραθώνα ( 13-8-490 π.Χ.)
2. Μάχη των Θερμοπυλών ( 20-8-480 π.Χ.)
3. Ναυμαχία του Αρτεμισίου (23-8-480π.Χ.)( Ακρωτήριο της Εύβοιας )
4. Κατάληψη και πυρπόληση της Αθήνας από τον στρατηγό των Περσών Μαρδόνιο(21-9-480π.Χ.)
5. Ναυμαχία της Σαλαμίνας (29-9-480π.Χ.)
6. Μάχη της Ιμέρας ( Σεπτέμβριος 480π.Χ.)
Ελληνικές δυνάμεις υπό τον Γέλωνα προκαλούν καταστροφή στους Καρχηδονίους στην Ιμέρα της Σικελίας . Μετά την νίκη αυτή εξουδετερώθηκε η απειλή των Καρχηδονίων κατά των Ελληνικών πόλεων – κρατών της Σικελίας και της Κάτω Ιταλίας και δόθηκε η δυνατότητα στον ελληνισμό της δύσης να μεγαλουργήσει και να δημιουργήσει τη Μεγάλη Ελλάδα .
7. Μάχη των Πλαταιών ( 27-8-479 π.Χ.)
8. Ναυμαχία της Μυκάλης (27-8-479 π.Χ.)
Απελευθέρωση της Ιωνικής Ελληνικής γης από την Περσική κυριαρχία .
Η τελευταία στρατηγική και καθοριστική μάχη μεταξύ των πολλών συνασπισμένων ελληνικών πόλεων- κρατών και των Περσών , ήταν η μάχη των Πλαταιών .
Πριν από τη μάχη αυτή , στο εσωτερικό των περισσοτέρων πόλεων-κρατών κυριάρχησαν οι πολιτικές αντιπαραθέσεις ολιγαρχικών και δημοκρατικών , φιλοπερσικών και αντιπερσικών φατριών και ελήφθησαν σχετικές αποφάσεις για συμμαχίες , συμμετοχή , αποχή , ακόμα και για φιλοπερσική στάση .
Επίσης και μεταξύ των πόλεων κρατών αναζωπυρώθηκαν οι γνωστές και συνήθεις εμφύλιες συγκρούσεις των Ελλήνων . Μπροστά όμως στον κίνδυνο της υποταγής , της συντριβής και της δουλείας ομονόησαν , συνεργάστηκαν , συμπαρατάχθηκαν και συμμάχησαν .
Οι Πλαταιές ή η Πλάταια κατά τους ιστορικούς Ηρόδοτο και Θουκυδίδη βρίσκονται στις βορειοδυτικές υπώρειες του όρους Κιθαιρώνα και δυτικά των Ερυθρών. Η Πλάταια κατ’ αυτούς απέχει από την ισχυρά πόλη-κράτος της αρχαιότητας Θήβα περίπου 70 στάδια ( 1 στάδιο = 177,40 m, δηλαδή περίπου 12,5 Km ) .
Την πεδιάδα μεταξύ Πλάταιας και Θήβας διασχίζει περίπου στο μέσο ο Ασωπός ποταμός , ο οποίος πηγάζει από τον Κιθαιρώνα και εκβάλλει στον Ευβοϊκό κόλπο .
Εκατέρωθεν του Ασωπού παρατάχθηκαν οι αντιμαχόμενοι στρατοί εφαρμόζοντας πολυσχιδείς πληροφοριακές , διπλωματικές, εκβιαστικές , διαχειριστικές μεθόδους , στρατιωτικές τακτικές , στρατηγικές επινοήσεις και αλλεπάλληλες μετατοπίσεις .
Μεταξύ Κιθαιρώνος και Ασωπού σε εύρος 4-5 Km, μεταξύ Ερυθρών και Πλαταιών παρατάχτηκαν οι Ελληνικές δυνάμεις με αρχηγό τον αντιστράτηγο-αντιβασιλέα της Σπάρτης Παυσανία . Η διάταξη παρά τις διάφορες στρατηγικές μετατοπίσεις ήταν η εξής :
Στο δεξιό κέρας κοντά στις Ερυθρές 10.000 Λακεδαιμόνιοι συνεπικουρούμενοι από 35.000 ετοιμοπόλεμους είλωτες .
Δίπλα 1500 Τεγεάτες οπλίτες .
Στο κέντρο από δεξιά προς τα αριστερά :
5000 Κορίνθιοι
300 Ποτειδαιάτες
600 Αρκάδες Ορχομένιοι
3000 Σικυώνιοι
800 Επιδαύριοι
1000 Τροιζήνιοι
200 Λεπρεάτες
400 Μυκηναίοι και Τιρύνθιοι
1000 Φλειάσιοι
300 Ερμιονείς
600 Ερετριείς και Στυρείς ( από τα Στύρα της Εύβοιας )
400 Χαλκιδείς
500 Αμπρακιώτες
800 Λευκάδιοι και Ανακτόριοι
200 Παλείς ( από την Πάλη Κεφαλλήνιας ) και
500 Αιγινήτες
Στην άκρη αριστερά του κέντρου έχουν ταχθεί :
3000 Μεγαρείς
Στο αριστερό κέρας δίπλα στους Μεγαρείς είναι 600 Πλαταιείς οπλίτες και δίπλα στο άκρο αριστερό κέρας 8000 Αθηναίοι υπό τον Αριστείδη. ( Ο στρατηγός της Σαλαμίνας Θεμιστοκλής λίγους μήνες μετά δεν επανεκλέχτηκε στρατηγός από τους Αθηναίους προς δόξα της ζήλιας , του φθόνου και της μικρότητας των συμπατριωτών του) .
Επιπλέον υπάρχουν στο στρατόπεδο,αλλά χωρίς όπλα 1800 Θεσπιείς , όσοι έχουν απομείνει από τη ρημαγμένη ηρωική πόλη των Θεσπιών , αφού οι υπόλοιποι έπεσαν μέχρι ενός στις Θερμοπύλες . Σύνολο οπλιτών 38.700 άνδρες και ακόμα 69.500 ( 35.000 είλωτες των Σπαρτιατών συν 33.700 των άλλων πόλεων συν 800 Αθηναίοι τοξότες ) .
Γενικό σύνολο μαχίμων ανδρών κατά τον Ηρόδοτο ( Θ28-30 ) 110.000 άνδρες .
Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης ( ΙΑ 30 1) αναφέρει αόριστα γενικό σύνολο 100.000 άνδρες .
Ο στρατός του αρχιστράτηγου των Περσών Μαρδονίου βρίσκεται στην αντίπερα όχθη του Ασωπού – προς τη Θήβα – διατεταγμένος σχεδόν παράλληλα σε ένα γεωγραφικό εύρος πλέον των 4-5 Km.
Ο Μαρδόνιος απέναντι από τους Σπαρτιάτες και Τεγεάτες τοποθετεί τους Πέρσες πεζούς και ιππείς . Μετά παρατάσσει τους Μήδους έναντι των Κορινθίων , Ποτιδαιατών , Ορχομενίων και Σικυωνίων . Παρακείμενα τοποθετούνται οι Βάκτριοι , αντίκρυ των Επιδαυρείων, Τροιζηναίων , Λεπρεατών , Μυκηναίων και Φλειασίων . Στη συνέχεια παίρνουν θέση οι Ινδοί ως αντίπαλοι των Ερμιοναίων , Ερετριέων , Στυραίων και Χαλκιδαίων , ενώ απέναντι των Αμπρακιωτών , Ανακτορίων , Λευκαδίων , Πάλεων και Αιγινητών τάσσονται για να πολεμήσουν οι Σάκες . Τέλος το δεξιό βαρβαρικό κέρας καταλαμβάνουν οι μηδίζοντες Έλληνες : Βοιωτοί , Λοκροί , Μαλιείς , Θεσσαλοί και 1000 Φωκιείς . Απέναντι τους αντιπαρατίθενται Μεγαρείς , Πλαταιείς και Αθηναίοι . Ανάμεσα στα βαρβαρικά φύλα είναι επίσης αναμεμειγμένοι και σκόρπιοι πολεμιστές από άλλες φυλές όπως Φρύγες , Θράκες , Μύσοι , Παίονες , Αιθίοπες και << μαχαιροφόροι >> Αιγύπτιοι . Σύνολο βαρβάρων πεζών και ιππέων 300.000 άνδρες συν 50.000 μηδίσαντες Έλληνες .
Οι αξιωματικοί , οι επιτελείς , οι στρατηγοί και οι επικεφαλείς αρχιστράτηγοι των παρατεταγμένων εμπόλεμων δυνάμεων πληροφορούνται , ενημερώνονται , σκέπτονται , συσκέπτονται και μετακινούν τις επίμαχες ημέρες τα στρατεύματα τους εκμεταλλευόμενοι αδυναμίες , αστοχίες , λάθη και τυχαία γεγονότα . Γνωρίζουν επιπρόσθετα εμπειρικά ότι ασήμαντα περιστατικά και απρόβλεπτα γεγονότα μπορούν να παράξουν τεράστιες καταστροφές . Χωρίς να γνωρίζουν <<το φαινόμενο της πεταλούδας >> και τη μαθηματική θεωρία του Χάους ( διατυπώθηκε αρχικά από τον Γάλλο μαθηματικό και μετεωρολόγο Edward Lorenz το 1962/1963 και διευρύνεται συνεχώς με νέα θεωρήματα και παράξενα γεωμετρικά σχήματα ) , ξέρουν ή διαισθάνονται την πίστη της λαϊκής παράδοσης . << Για ένα καρφί χάθηκε το πέταλο , για ένα πέταλο χάθηκε το άλογο , για ένα άλογο χάθηκε ο καβαλάρης – πολεμιστής , για ένα πολεμιστή χάθηκε η μάχη , για μια μάχη χάθηκε ο πόλεμος >> .
Εκτός της σθεναρής αντίστασης , της επινοητικότητας των Ελλήνων και της αυξημένης πίστης στα αγαθά και τις αξίες της δημοκρατίας και της ελευθερίας που ανεδείχθησαν πανίσχυρες και ζωτικές δυνάμεις , συνέβησαν και δυο αναπάντεχα γεγονότα :
1ο . Στην πορεία της μάχης ο Μαρδόνιος θέλοντας να αναγκάσει τους Έλληνες να βγούν να τον αντιμετωπίσουν , διατάζει τον ίππαρχο Μασίστιο διαπρεπή Πέρση ευγενή με ιδιαίτερη προσφορά να επιτεθεί με το ιππικό του .Ο Μασίστιος ιππεύοντας το χρυσοστόλιστο άλογο του με ειδική αδιαπέραστη θωρακισμένη πανοπλία πιέζει τους παρατεταγμένους Μεγαρείς . Τότε ένα αθηναϊκό βέλος βρίσκει το άλογο του Μασίστιου στα πλευρά . Ο πόνος ερεθίζει το άλογο το οποίο ανασηκώνεται στα πίσω πόδια και ρίχνει τον αναβάτη Μασίστιο στο έδαφος . Ο Πλούταρχος γράφει ότι ο Μασίστιος δεν μπορούσε να σηκωθεί και ένας οπλίτης κατάφερε να τον σκοτώσει . Ο θάνατος ενός τόσο σπουδαίου αξιωματικού γέμισε θλίψη όλους τους Πέρσες και τον ίδιο τον Μαρδόνιο .
2ο . Οι Πέρσες σε κάποια φάση της μάχης με το Μαρδόνιο προσπαθούν απελπισμένα να διασπάσουν την ακατανίκητη και ακατάβλητη σπαρτιατική πολεμική φάλαγγα . Γύρω από τον αρχιστράτηγο Μαρδόνιο βρίσκονται οι καλύτεροι 1000 από τους λεγόμενους αθανάτους. Τελικά συμβαίνει και εκεί το απροσδόκητο . Ένας επιφανής Σπαρτιάτης ονόματι Αείμνηστος πετυχαίνει το Μαρδόνιο στο κεφάλι με ένα μεγάλο λιθάρι και το ρίχνει κάτω νεκρό. Ο χαμός του Μαρδονίου πανικοβάλει τους Πέρσες , οι οποίοι περνώντας πίσω τους τον Ασωπό ποταμό υποχωρούν . Η σφαγή που επακολούθησε από τους Λακεδαιμόνιους και τους άλλους πάνοπλους παρατεταγμένους και αποφασισμένους Έλληνες ήταν πολύ μεγάλη .
Οι μηδίσαντες Έλληνες τιμωρήθηκαν αγρίως και ιδιαίτερα οι Θηβαίοι . Οι ολιγαρχικοί αρχηγοί της Θήβας συνελήφθησαν και εκτελέστηκαν στην Κόρινθο, οι δε πολίτες πλήρωσαν ακριβά με πολλαπλές τιμωρίες. Ο Μαρδόνιος κατά ιστορικές πληροφορίες ετάφη στη Θήβα .
Η μάχη και η νίκη των Ελλήνων στις Πλαταιές ήταν καταλυτική για την πορεία των ελληνικών πόλεων – κρατών και των Ελλήνων .Οι Πέρσες ηττήθηκαν κατά κράτος και ανεπιστρεπτί . Ο εξ ανατολών κίνδυνος εξαφανίστηκε και με τη μάχη και τη νίκη της Ιμέρας ανετράπη και ο εκ δυσμών κίνδυνος των Καρχηδονίων . Ο ελληνισμός από 479π.Χ. είναι ελεύθερος για αναδιοργάνωση οικονομική , πολιτική , κοινωνική και πολιτισμική .
Τον 5ο αιώνα π.Χ. η Αθήνα μεγαλούργησε , η δημοκρατία ενδυναμώθηκε και ισχυροποιήθηκε . Ιδιαίτερα με τις ενισχυτικές μεταβολές του Περικλή στο πολιτειακό δημοκρατικό σύστημα του Κλεισθένη. Η φιλοσοφία , η ποίηση , η λογοτεχνία , η ιστορία και τα μαθηματικά άνθισαν . Η αρχιτεκτονική , η γλυπτική και η ζωγραφική μεγαλούργησαν . Ο 5ος αιώνας χαρακτηρίστηκε << χρυσούς αιών του Περικλέους >> . Χρυσός αιώνας για ολόκληρη την ανθρωπότητα . Οι ενοράσεις , οι ιδέες , οι σκέψεις , οι επινοήσεις και τα έργα των Ελλήνων του αιώνα αυτού αποτελούν διαχρονικά πρότυπα και υποδείγματα . Αυτόν τον πνευματικό και πολιτισμικό πλούτο, τον 7ο , 8ο και 9ο αιώνα μ.Χ., οι Άραβες καταρχήν και μετά την πτώση της Κωνσταντινουπόλεως και του Βυζαντίου το 1453 , οι διαφυγόντες στην Δύση διανοούμενοι τον μετέφεραν και τον μεταλαμπάδευσαν αρχικά στην Ιταλία και μετά στην Ευρώπη . Η Αναγέννηση , ο 17ος , 18ος , 19ος και ο 20ος δύναται να χαρακτηριστούν μεταελληνικοί για την παγκόσμια σκέψη , τα μαθηματικά , τη φιλοσοφία , την επιστήμη και την τεχνολογία .
Η Πλάταια και οι Πλαταιείς τιμήθηκαν πανελληνίως και ποικιλοτρόπως με λάφυρα , με τελετές , με πανελλήνιους αγώνες για την ελευθερία , με θυσίες προς τους θεούς και με τιμές υπέρ των πεσόντων για την πατρίδα .
Η Πλάταια και οι Πλαταιείς έμειναν αθάνατοι στην ιστορία του ελληνισμού και την ιστορία ολόκληρης της ανθρωπότητας .
Ο Γερμανός φιλόσοφος , ποιητής και συγγραφέας Γκαίτε έγραψε : << Ότι είναι ο νους και η καρδιά για τον άνθρωπο είναι η Ελλάδα για την ανθρωπότητα >> .
Κλείνοντας θέλω να υποβάλλω πανταχόθεν την παράκληση και ευχή οι εκδηλώσεις για τα 2.500 χρόνια για τη μάχη των Θερμοπυλών και τη ναυμαχία της Σαλαμίνας να έχουν διευρυμένο τίτλο : << Θερμοπύλες – Σαλαμίνα – Πλαταιές 2020 >> , καθόσον η μάχη των Πλαταιών θεωρείται από τους περισσότερους ιστορικούς του κόσμου ισοδύναμων διαστάσεων με τη μάχη των Θερμοπυλών και τη ναυμαχία της Σαλαμίνας και καθοριστικής σημασίας για τον παγκόσμιο πολιτισμό.
